Ik kon die mevrouw helaas niet veel anders vertellen dan dat je 's-ochtends in sommige parken in Nederland wel wat mensen kunt zien oefenen, maar dat dat individuele aktiviteiten zijn. Misschien is er een enkel schooltje dat 's-ochtends om zes uur met zijn leerlingen bezig is (?), maar grootschalig en algemeen is het zeker niet.
"Oh, dat zal wel door het weer komen" zei de vriendelijke dame, en dat was het einde van het gesprek.
In Nederland wordt vaak, veel en eigenlijk nogal gemakkelijk over het weer gesproken en ja, ook ik heb wel in de gaten dat augustus een beetje nat was. Maar ik sta elke ochtend buiten, zo rond een uur of zeven, en rond die tijd van yin- naar yang-wisseling is het eigenlijk altijd wel droog en heel vaak even zelfs best wel mooi weer.
Daarnaast hèb ik 's-ochtends vroeg lesgegeven, toen ik nog Sinologie studeerde in Leiden: ik gaf daar Tai Chi-les op het instituut voor de lessen begonnen. Dat duurde een week of wat en elke ochtend kwamen er minder... en minder... en minder mensen tot ik er op een gegeven moment helemaal in mijn eentje stond. En dat was in een overdekte en verwarmde ruimte!
Nee, het weer kon niet de boosdoener zijn. Maar wat dan wel?
Die mevrouw had me weer een vraag gegeven die niet uit mijn hoofd wilde, maar inmiddels ben ik wel met wat mogelijke antwoorden gekomen.
1. het weer
Zeg ik net 'het weer kan niet de boosdoener zijn' en dan kom ik tóch met 'het weer'... Dat komt omdat het feitelijke weer de oorzaak eigenlijk niet kan zijn. Ons weer verschilt echt niet zoveel van het gemiddelde weer in China, en waar dat wel het geval is: ga 's-ochtends om zes uur in Beijing in de parken kijken in de zomer (ruim dertig graden overdag) en dan staat het er vol oefenende mensen; maar dan is het al hartstikke warm! En als je in de winter gaat kijken (en het kan daar zo'n dertig graden onder nul worden) staat het er net zo vol...
Zijn wij dan zo'n watjes?
Eigenlijk wel ja. Wij praten elkaar maar al te graag als papagaaien na over dat het heel slecht weer is in Nederland en ondanks zomers van eind april tot laat in oktober bouwen we op de winters (anders dan in zuid-Frankrijk waar het echt vréselijk koud kan zijn, maar er wordt gewoon één-steens gebouwd 'want het is hier tóch altijd mooi weer'). Maar als je naar de realiteit kijkt dan zul je hooguit een keer of vier, vijf in het jaar natregenen 's-ochtends (vóór acht uur) op je fiets. Oók in de laatste, overdag inderdaad extreem slechte, weken. Zo slecht ís het weer hier 's-ochtends vroeg helemaal niet, vraag dat maar aan je neefje die kranten bezorgt; de cultuur om het slecht te vinden is vele malen prominenter aanwezig dan door de realiteit wordt gerechtvaardigd.
2. cultuur en economie
China heeft van ouds af een oefencultuur gehad. Niet altijd in het openbaar en in de parken, dat stamt pas uit de communistische periode van na 1949. Maar er werd wel altijd buiten geoefend.
Daar zijn twee dingen aan: 'buiten' en 'oefenen'.
Wat 'buiten' betreft kunnen we simpel zijn: de mensen waren arm en gebouwde ruimte in stad of dorp is en was erg duur in onderhoud, gebruik en eventuele huur. Maar China is groot en als je eventjes doorliep had je genoeg privacy en afzondering in een park of ergens buiten het dorp, op de landerijen of in het bos. Dus wat zou je dan gaan betalen? En anders werd er op kerkhoven getraind, want daar was ruimte zát en de 'gewone' bevolking bleef daar wel weg uit angst voor spoken of 'slechte qi'. Eigenlijk had het geen barst met 'gezond' of 'qi' te maken: de mensen hadden gewoon geen geld voor een vaste ruimte.
De mensen die dat wèl hadden oefenden overigens óók buiten, net zoals ik dat doe: binnen de omheining van de eigen compound of tuin. De reden voor het 'buiten' was simpelweg omdat het huis te klein was; en de reden om niet in het openbaar maar in relatieve afzondering te oefenen was vrij standaard 'geheimhouding' en -zeker bij de meer welvarenden- ook het niet gezien willen worden: immers, oefenen is een fysieke handeling en dat werd maatschappelijk gesproken niet zo hoog aangeslagen. Met je handen werken is voor handwerkers; wij, de beter gesitueerden, dóen zoiets niet, wij láten dat doen. Zo in die trant van denken.
'Oefenen' is een beetje een uitgebreider verhaal, maar ook hier speelt de economie een belangrijke rol. Als je een acceptabel beeld wilt krijgen van de economische toestand van de gemiddelde Chinees vóór de Communistische Revolutie van 1949, lees dan eens het boek van Pearl Buckwiki, 'The Good Earth'(film-)wiki. Die mensen waren arm, ècht arm. Geen sociale dienst, geen vakbond, geen ziektekostenverzekering, geen sociaal overheidsprogramma: niet werken is niet eten. Letterlijk. Wie geen geld had crepeerde.
Geld is dus ineens onwijs belangrijk voor je gezondheid, want verzekeringen bestaan niet maar als je ziek bent moet je toch echt naar de dokter; en dokters zijn onbetaalbaar duur. Oók (eigenlijk: júist) in het China van vroeger.
Gezond zijn is óók onwijs belangrijk; niet voor de luxe van het lekker in je vel zitten, wie kan het zich nou veroorloven om zich dáár druk over te maken: als je ziek bent kun je niet werken en als je niet kunt werken heeft je gezin niks te vreten. Dat is de realiteit van hoe het altijd geweest is -ook hier- tot de Verenigde Staten en West-Europa na WO-II langzaamaan uitzonderlijk welvarend werden: zelfs onze arme mensen hebben een dak boven het hoofd en hebben minstens eens in de week een stukje vlees op hun bord. Dat is niet zo gewoon als het klinkt.
Ergo: je wilt niet ziek worden want dokters kun je niet betalen, dus wordt er uitgegaan van het aloude 'voorkomen is genezen'-motto en ga je oefenen alsof de duvel je op de hielen zit; álles om maar gezond te blijven. En dat je dat 's-ochtends doet heeft een heel simpele reden: overdag moet je werken en 's-avonds komt het er niet van want de buren komen op bezoek of je hangt zelf in het gokhuis rond.
Inderdaad bestaan er daarnaast en geheel los van het bovenstaande allerlei daoïstische ideeën over het wel of niet bestaande belang van oefenen (de 'echte' daoïsten, zoals Zhuang Zi, vonden het maar niks) en dat dat dan in de buitenlucht zou moeten gebeuren rond die en die tijdstippen vanwege de goede qi.
En dan hebben we dus niet over het westers-modernistische, volledig zelfverzonnen neo-daoïsme van slecht geïnformeerde mensen die vinden dat je met je blote voeten in het gras moet 'aarden', dat je één moet zijn met de natuur (waar vind je hier in Nederland dan nog echte natuur?), dat je geen vlees mag eten en... dat je taai tsjie en tsjiekoeng moet oefenen want dat is zoooo lekker, als het effe kan -inderdaad- op je blote voeten uiteraard, dat spreekt: da's goed voor de enersjie. En meer van dat soort ongein.
Goed: dit is een lang verhaal over (het oude) China, maar wat heeft dat te maken met het wel of niet 's-ochtends in de parken oefenen in Nederland?
Nou, om te beginnen zijn wij niet arm genoeg. Zelfs de mensen in ernstige bijstandssituaties die stevig de eindjes aan elkaar moeten knopen om hun koelkast vol te krijgen (wat? Hebben ze dan een koelkast?) en die allerlei financiële tragiek kennen kunnen hier ondanks die problemen gewoon naar een dokter. Mensen hóeven hier niet te oefenen voor hun gezondheid. Denken ze.
Dan: wij zijn een avond-cultuur; tv-makers zoals de mevrouw van het hierboven genoemde programma willen graag dat wij laat opblijven om naar hun late night 'ding' te kijken zodat er reclameblokken verkocht kunnen worden. Ons hele economische stelsel draait in essentie op mensen die dingen stuk, kapot of op maken om totaal overbodige ongezondheid te produceren en te verkopen aan de grote meute die die ongezondheid daadwerkelijk afneemt, en er nog sociale waarde aan ontleent óók. Maar als je tot laat voor de tv hangt niks te doen 'zodat je morgen kunt meepraten' ga je niet vroeg opstaan om te oefenen, dat moge duidelijk zijn.
Chinezen daarentegen volgden, zoals ook wij dat voor WO-II nog deden, min of meer het ritme van de natuur: slapen als het donker wordt en opstaan als het licht wordt - er was gewoon nog geen elektrisch licht dat uitnodigde tot later opblijven. Maar goed: ook in China wordt het in de vroege ochtenduren oefenen in het park, met de opkomst van straatverlichting, tv en overig avondvermaak, minder. Over vijftig jaar zullen de parken erg leeg zijn in China.
Goed: we zijn niet arm genoeg, we zijn een avond-cultuur... nog meer? Ja. Er is nog meer.
3. dit is Nederland
Ik kan in Frankrijk en in Duitsland gewoon in de parken oefenen (België dat weet ik eigenlijk niet) en niemand die zich met mij bemoeit, ik word gewoon met rust gelaten. Hooguit gaat er iemand langs de kant zitten kijken.
Maar toen ik in Leiden of later in Rijswijk in het park wilde oefenen werd de politie gebeld, mensen gingen heel onbeschoft voor mijn neus staan (echt, letterlijk, rècht voor mijn neus) met een 'wat bent u aan het doen?', ze gingen heel provocerend en uitdagend dwars door mijn oefeningen lopen terwijl daar geen enkele reden voor was, en ik ben een paar keer letterlijk uitgedaagd om te vechten. Terwijl ik doodgewoon slow-motion Tai Chi aan het lopen was nota bene!
En dan hebben we het nog niet over het hoogtepunt van de Nederlandse cultuur: de hondedrollen... of ik maar even aan de kant wil gaan 'want die hond moet schijten'. En verder heel goed uitkijken tijdens je oefening waar je gaat staan, dat spreekt...
4. conclusie
Om een diversiteit aan redenen wordt er in Nederland niet 's-ochtends vroeg geoefend, en -op enkele individuen na- al helemaal niet in de parken: we praten onszelf een 'slecht weer'-geloof aan, we ervaren geen gezondheidspraktische of economische noodzaak, er is geen culturele gewoonte en er is al helemaal geen culturele acceptatie.
Moeten we er dan niet iets aan doen? Doe je best, voor mij hoeft het niet: als je in het park gaat staan zit je voor je het weet in het één of ander rariteitenkabinet-tv-programma de rare freak te zijn. Dus wat mij betreft liever niet, laat het maar zoals het is: ik vind het wel best zo - 's-ochtends vroeg lekker recht uit m'n bed de open lucht en de tuin in.
In mijn eentje.
